Από τα πρώτα βήματα του ανθρώπου στη ζωή, η τάση για την επίτευξη ηδονής ήταν επιτακτική και άμεση. Βαθμιαία καθώς μεγαλώνουμε αποκτούμε ικανότητα να αναβάλλουμε την επίτευξη της ηδονής. Η αρχή της ηδονής – η ψυχή ή το άτομο στη ψυχική ζωή, προσπαθεί να επιτύχει την ηδονή και να αποφύγει την δυσαρέσκεια – έχει πολύ μεγάλη σημασία στη θεωρία του άγχους.
Η αρχική θεωρία(1962 ) του άγχους προέκυψε από μια συγκράτηση και ανεπαρκή αποφόρτιση της λίμπιντο. Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, ο όρος άγχος δήλωνε ένα παθολογικό τύπο φόβου, ο οποίος συνδεόταν φαινομενικά με το φυσιολογικό φόβο για έναν εξωτερικό κίνδυνο, αλλά είχε ευκρινώς διαφορετική καταγωγή. Ο φόβος ήταν μια αντίδραση βασισμένη στην εμπειρία, ενώ το άγχος ήταν μια παθολογική εκδήλωση ενορμητικής ενέργειας.
Η μεταγενέστερη θεωρία («Απαγόρευση, συμπτώματα, άγχος») συνδέει την εμφάνιση άγχους με «τραυματικές καταστάσεις» ή «καταστάσεις κινδύνου». Η ψυχή κατακλύζεται από μια εισροή ερεθισμάτων πολύ μεγάλη για να ελεγχθεί ή να αποφορτιστεί. Όταν συμβαίνει αυτό αυτόματα αναπτύσσεται άγχος. Ένα αρχέτυπο της τραυματικής κατάστασης είναι η εμπειρία της γέννησης, καθώς το αναδυόμενο βρέφος επηρεάζεται από αυτήν, γιατί υπόκειται σε μια συντριπτική εισροή εξωτερικών και σπλαχνικών αισθητηριακών ερεθισμάτων που είναι εκδηλώσεις άγχους. Ένα μικρό βρέφος εξαρτάται από τη μητέρα του όχι μόνο για την ικανοποίηση των σωματικών αναγκών του αλλά και για τις ενστικτικές ικανοποιήσεις, τις οποίες τον πρώτο καιρό τις βιώνουμε σε σχέση με τη σωματική ικανοποίηση.
Όταν ένα παιδί θηλάζει δεν χορταίνει μόνο την πείνα του, αλλά βιώνει ταυτόχρονα την ενστικτώδη ηδονή η οποία συνδέεται με το στοματικό ερεθισμό, καθώς επίσης την ηδονή να σε κρατάνε, να είσαι ζεστός, να σε χαϊδεύουν. Η μητέρα λοιπόν χρειάζεται για όλα αυτά και όταν εκείνη απουσιάζει η ψυχή κατακλύζεται από ερεθίσματα που δεν μπορεί να τα ελέγξει και να τα αποφορτίσει, οπότε αναπτύσσεται άγχος.
Συμπερασματικά:
Το άγχος αναπτύσσεται αυτόματα, κάθε φορά που η ψυχή κατακλύζεται από μια εισροή ερεθισμάτων πολύ μεγάλη για να ελεγχθεί ή να αποφορτιστεί. Το αυτόματο άγχος είναι χαρακτηριστικό της νηπιακής ηλικίας, εξαιτίας της αδυναμίας και της ανωριμότητας του Εγώ σε εκείνη την περίοδο της ζωής. Επίσης, το βρίσκουμε και στην ενήλικη ζωή, σε περιπτώσεις της λεγόμενης πραγματικής νεύρωσης άγχους. Υπάρχει μια χαρακτηριστική ομάδα συνεπειών από καταστάσεις κινδύνου στην πρώιμη και ύστερη παιδική ηλικία μας, που επιμένει ως τέτοια, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής, ασυνείδητα ως:
- Το χωρισμό από το πρόσωπο που είναι σημαντικό για το παιδί, ως πηγή ικανοποίησης («απώλεια αντικειμένου»).
- Την απώλεια της αγάπης ενός προσώπου του περιβάλλοντός του, η εξάρτηση από το οποίο του έδινε ικανοποίηση. Ακόμα και αν το πρόσωπο είναι παρόν, το παιδί μπορεί να φοβάται την απώλεια της αγάπης του («απώλεια αγάπης αντικειμένου»).
- Τον κίνδυνο του ευνουχισμού στα αγόρια ή η βλάβη γεννητικών οργάνων στο κορίτσια.
- Τον κίνδυνο ενοχής, αποδοκιμασίας και τιμωρίας από το Υπερεγώ.
- Τα ερεθίσματα μπορεί να είναι είτε εξωτερικής είτε εσωτερικής προέλευσης (δηλαδή ενορμήσεις).
- Όταν αναπτύσσεται άγχος η κατάσταση αποκαλείται τραυματική.
- Αρχέτυπο τέτοιων τραυματικών καταστάσεων είναι η γέννηση.